NATURA 2000 a turystyka - PORTAL INFORMACYJNO - EDUKACYJNY


obrazek
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU


 

Kampinoska Dolina Wisły

Powierzchnia : 21089.6 ha
Kod obszaru : PLH14_08
Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000:
specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)
Status obszaru :
obszar proponowany przez Rząd RP
Opis :

Obszar obejmuje odcinek doliny Wisły pomiędzy Warszawą a Płockiem. Pod względem fizjograficznym położony jest w obrębie Kotliny Warszawskiej (318.73) i częściowo w Kotlinie Płockiej (315.36). Wisła na tym odcinku płynie swoim naturalnym korytem o charakterze roztokowym z licznymi łachami i namuliskami. Koryto kształtowane jest dynamicznymi procesami erozyjno-akumulacyjnymi, warunkującymi powstawanie naturalnych fitocenoz leśnych i nieleśnych w swoistym układzie przestrzennym. W dolinie zachowały się liczne starorzecza tworzące charakterystyczna ciągi otoczone mozaiką zarośli wierzbowych, lasów łęgowych oraz ekstensywnie użytkowanych łąk i pastwisk. Północna krawędź doliny jest wyraźnie zarysowana i osiąga wysokość względną dochodzącą do ok. 35m. Od strony południowej rozciąga się szeroki taras zalewowy. Obszar obejmuje fragment naturalnej doliny dużej rzeki nizinnej o charakterze roztokowym wraz z charakterystycznym strefowym układem zbiorowisk roślinnych reprezentujących pełne spektrum wilgotnościowe i siedliskowe w obrębie obu tarasów.
Jednocześnie obszar jest fragmentem jednego z najważniejszych europejskich korytarzy ekologicznych. Charakterystycznym elementem tutejszego krajobrazu są lasy łęgowe. Bezpośrednio z korytem Wisły związane są ginące w skali Europy nadrzeczne łęgi wierzbowe Salicetum albo-fragilis i topolowe Populetum albae, których występowanie ograniczone jest do międzywala i starszych wysp. Największe i najcenniejsze fragmenty tych lasów znajdują się w okolicy Zakroczymia w rezerwacie "Zakole Zakroczymskie" oraz na dużych wyspach w rezerwacie "Ławice Kiełpińskie" położonym w gminie Łomianki i dzielnicy Warszawa - Białołęka. Pomiędzy Młodzieszynkiem a Dobrzykowem na odcinku około 40 km, tereny przyskarpowe wieńczące dolinę Wisły, porastają łęgi olszowo-jesionowe Fraxino-Alnetum. Prezentują one różne fazy rozwojowe, od dojrzałych i reprezentatywnych płatów po stosunkowo młode fitocenozy z niedojrzałym drzewostanem, stanowiące początkową fazę regeneracyjną. Dopełnieniem krajobrazu leśnego tego obszaru są łęgi wiązowo-jesionowe Ficario ulmentum minoris typicum oraz grądy subkontynentalne Tilio carpinetum typicum. Zajmują one bardzo niewielkie powierzchnie głównie w strefie przejściowej pomiędzy dnem doliny, a jej wysokimi, partiami krawędziowymi charakteryzującymi się mozaiką wąwozów erozyjnych i południową ekspozycją. Z działalnością dużej nieuregulowanej rzeki nizinnej nierozerwalnie związane są starorzecza, zwane wiśliskami. Największe i najcenniejsze zbiorniki to: Jeziorko Kiełpińskie będące jednocześnie rezerwatem przyrody, Jeziorko Secymińskie oraz starorzecza w okolicy Nowosiadła, Kępy Polskiej i Bód Borowickich. Z innych, typowych dla rzek siedlisk przyrodniczych godne podkreślenia są ziołorośla nadrzeczne oraz muliste zalewane brzegi. Pierwsze reprezentowane są przez ze zbiorowiska ze związku Convolvutetalia sepium: Cuscuto- Calystegietum sepium, Urtico-Calystegietum sepium oraz Calystegio-Eupatorietum. Drugie stanowią miejsca występowania dla roślinności namuliskowej ze związku Bidention tripartiti reprezentowane przez zbiorowiska - Polygono brittingeri-Chenopodietum rubri i Chenopodietum rubri. W obrębie doliny znaczący udział w krajobrazie mają łąki reprezentujące wszystkie wyższe jednostki syntaksonomiczne w obrębie klasy Molinio-Arrhenatheretea. Do najcenniejszych należą ekstensywnie użytkowane łąki rajgrasowe Arrhenatherion elatioris zróżnicowane pod względem wilgotności i żyzności podłoża na kilka podzespołów, łąki wiechlinowo-kostrzewowe Poa-Festucetum rubrae (= zbiorowisko Festuca rubra i Poa pratensis) (6510-2) oraz bardzo rzadkie w obrębie tarasu zalewowego zmiennowilgotne łąki trzęślicowe ze związku Molinietalia. Luźne piaski akumulacyjne naniesione przez rzekę w obrębie tarasy zalewowej, porastają ciepłolubne murawy napiaskowe z klasy Koelerio glaucae- Corynephoretea canescentis , reprezentowane m.in. przez murawy z lepnicą tatarską Corynephoro-Silenetum tataricae i lepnicą wąskopłatkową Sileno otitis-Festucetum. Różnorodność siedlisk warunkuje znaczne bogactwo gatunkowe zwierząt i roślin, w tym wielu chronionych i zagrożonychwymarciem. Na szczególną uwagę zasługuje ichtiofauna rzeki, która pomimo znacznego jej zanieczyszczenia jest bogata w gatunki. Przetrwała ona i utrzymuje się w stanie zdolnym do samoistnej regeneracji w przypadku zahamowania dalszego pogarszania się stanu siedlisk, w tym przypadku wód. W obrębie obszaru występuje jedna z najliczniejszych w Polsce populacji bolenia Aspius as pius. Z korytem rzeki nierozerwalnie związane są stabilne i silne liczebnie populacje bobra Castor fiber oraz wydry Lutra Lutra. Starorzecza z kolei stanowią siedlisko życia dla kumaka nizinnego Bombina bombina i traszki grzebieniastej Triturus cristatus.
Obszar pełni kluczową rolę dla ptaków zarówno w okresie lęgowym, jak i podczas sezonowych migracji. Znaczna część gatunków wymienionych jest w I Załączniku Dyrektywy Ptasiej.

Dane zaktualizowano w 2009 r.

Interpretacja turystyczna :

Dzień otwarty w Kampinoskim Parku Narodowym: bloki edukcyjne, stacja Meteo.
Kampinoski Park Narodowy zwiedza w ciągu roku około jeden milion turystów. Do ich dyspozycji jest około 360 km znakowanych pieszych szlaków turystycznych. Szlaki uwzględniają pasowy układ Puszczy Kampinoskiej. Równoleżnikowo prowadzone są tzw. szlaki główne np. czerwony prowadzący od Dziekanowa Leśnego do Brochowa i łączący najbardziej atrakcyjne miejsca Parku, ukazując wszystkie typy i rodzaje krajobrazu. Na północnym i południowym pasie wydmowym przebiega szlak niebieski i zielony. Trzy szlaki równoleżnikowe łączą przystanki autobusów miejskich na granicach Warszawy z trzema miejscowościami w zachodniej części rejonu, gdzie znajdują się wartościowe zabytki architektoniczne - w Brochowie, Kampinosie i Żelazowej Woli. Kilka szlaków spełnia rolę tras łącznikowych wiodących od punktów wyjściowych w kierunku szlaków równoleżnikowych np. żółty z Wólki Węglowej, żółty z Nowin, czarny z Dąbrowy Leśnej. Część szlaków w rejonie położonym najbliżej Warszawy spełnia rolę tras przechadzkowych np. czerwony z Wólki Węglowej do Izabelina. Szlaki umożliwiają dowolne kombinacje tras wycieczkowych. Na terenie KPN istnieje 14 obozowisk i 14 parkingów. Wyposażono je w podstawowe urządzenia turystyczne: deszczochrony, stoły, ławy. Na obozowisku w Opaleniu jest plac zabaw dla dzieci. Dozwolona jest również turystyka rowerowa.Służą jej znakowane szlaki rowerowe o długości 200 km. Dopuszcza się także turystykę konną na określonych trasach po uzyskaniu zezwolenia Parku.
Do dyspozycji zwiedzających mamy Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny im. J. i R. Kobendzów w Granicy. W skład Ośrodka wchodzą: muzeum Puszczy Kampinoskiej, stała wystawa "Polskie parki narodowe" eksponowana w gablotach przed budynkiem muzeum, ścieżka dydaktyczna biegnąca skrajem najstarszego obszaru ochrony ścisłej "Granica", cmentarz żołnierzy Września 1939 r., zabudowania parku etnograficznego, parking z dwoma obozowiskami. Ośrodek prezentuje przyrodę, historię i kulturę terenów Puszczy Kampinoskiej oraz prowadzi działalność edukacyjną w muzeum, na terenie Ośrodka i w pobliskiej okolicy. Prowadzone są lekcje przyrodnicze, pokazy filmów video o tematyce przyrodniczej, działalność dydaktyczna "na wyjeździe" w formie prelekcji, wykładów, odczytów, organizacja wystaw czasowych w szkołach, domach kultury i innych placówkach kulturalnych.
Zabytki kultury i historii: miejsca pamięci narodowej: Dom Powstańców 1863 r., Granica- cmentarz wojenny, Kamień Orlika, Kamień Ułanów Jazłowieckich, Kiełpin, Kwirynów k. Starych Babic-cmentarz, Leszno, Opaleń-cmentarz, Palmiry-Palmiry - cmentarz-mauzoleum z grobami 2115 ofiar potajemnych egzekucji dokonywanych przez hitlerowców w Puszczy Kampinoskiej w latach 1939-41 i innych podwarszawskich lasach do 1943 r., Pociecha-Krzyż Jeżyków, Sosna Powstańców 1863, Sieraków-Kamień pamiątkowy ku czci żołnierzy AK, Mogiła Powstańców 1863 r. w Zaborowie Leśnym.

formy ochrony przyrody
Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu [ obszar chronionego krajobrazu ],
Warszawski [ obszar chronionego krajobrazu ],
Ławice Kiełpińskie [ rezerwat przyrody ],
Zakole Zakroczymskie [ rezerwat przyrody ],
Wikliny Wiślane [ rezerwat przyrody ],
Wyspy Białobrzeskie [ rezerwat przyrody ],
Ławice Troszyńskie [ rezerwat przyrody ],
Wyspy Zakrzewskie [ rezerwat przyrody ],
Puszcza Kampinoska [ światowy rezerwat biosfery ],
Zagrozenia :

Podstawowym zagrożeniem dla środowiska przyrodniczego doliny Wisły jest plan udrożnienia szlaku wodnego Wschód-Zachód, który ma być dostępny docelowo dla ciężkiego sprzętu pływającego o ładowności przekraczającej 1000 t. W praktyce oznacza to regulację i pogłębienie koryta oraz zabudowę hydrotechniczną rzeki. Równie brzemienne zwłaszcza dla nadrzecznych lasów łęgowych jest usuwanie z międzywala drzew i krzewów w ramach ochrony przeciwpowodziowej. Niekorzystne, zwłaszcza dla zamieszkującej Wisłę ichtiofauny jest zanieczyszczenie wody i wzrost jej trofii. Bezpośrednio negatywnie oddziaływującym czynnikiem jest również niegospodarne korzystanie z zasobów wodnych rzeki na potrzeby komunalne i przemysłowe Warszawy. W przypadku siedlisk przyrodniczych jakimi są łąki oraz ciepłolubne murawy zasadnicze znaczenie mają przekształcenia gospodarcze i ekonomiczne w sektorze rolniczym, powodujące stopniowy zanik tradycyjnej gospodarki łąkowo-pasterskiej. Z jednej strony, zaprzestanie wypasu i wykaszania przyspiesza sukcesję wtórną. Z drugiej, wzrost roli dużych gospodarstw nastawionych na jeden rodzaj produkcji prowadzi do drastycznych przekształceń w środowisku przyrodniczym i powoduje spadek różnorodności biologicznej na wszystkich jej poziomach. Do czynników bezpośrednio zagrażających należy zaliczyć wzrastający niekontrolowany ruch turystyczny i szeroko pojętą, niezorganizowaną i spontaniczną rekreację. Jest to efekt braku odpowiednich regulacji i kontroli administracyjnych w tym zakresie oraz śladowej ilość ścieżek dydaktycznych i turystycznych wraz z odpowiednią infrastrukturą. Ułatwiona dostępność terenu zwiększa natężenie kłusownictwa. Szczególnie eksploatowane są zasoby ryb, zarówno w samej rzece jak i starorzeczach.

Siedliska
starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion,
zalewane muliste brzegi rzek,
ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)*,
zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) ,
ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium),
grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum),
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*,
łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum),
Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskawej i z Zał. I Dyr. Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe):
bielik     [ptak ]
błotniak stawowy     [ptak ]
boleń     [ryba ]
bóbr europejski     [ssak]
czerwończyk fioletek     [bezkręgowiec ]
czerwończyk nieparek     [bezkręgowiec ]
derkacz     [ptak ]
dzięcioł czarny     [ptak ]
dzięcioł średni     [ptak ]
gąsiorek     [ptak ]
głowacz białopłetwy     [ryba ]
kumak nizinny     [płaz ]
mewa czarnogłowa     [ptak ]
modraszek eroides     [bezkręgowiec ]
nocek duży     [ssak]
pachnica dębowa*     [bezkręgowiec ]
różanka     [ryba ]
rybitwa białoczelna     [ptak ]
rybitwa czarna      [ptak ]
rybitwa zwyczajna (rzeczna)     [ptak ]
świergotek polny     [ptak ]
traszka grzebieniasta     [płaz ]
trzepla zielona     [bezkręgowiec ]
wilk*     [ssak]
wydra     [ssak]
zimorodek     [ptak ]
Obszar biogeograficzny : kontynentalny
Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze::

- Kampinoski Park Narodowy: ul. Tetmajera 38, 05-080 Izabelin, tel. (022) 722 60 01, 722 60 21, fax: (022) 722 65 60

- Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa

- PTTK Oddział Mazowsze, 00-589 Warszawa, ul. Litewska 11/13, tel.: (22) 629 39 47, 629 44 31, 629 08 41, fax: (22) 627 13 38, e-mail: mazowsze@pttk.com.pl

- Lokalna Organizacja Turystyczna Trzech Rzek, 05-100 Nowy Dwór Mazowiecki, ul. Paderewskiego 3/B

- Lokalna Organizacja Turystyczna Północnego Mazowsza, ul. Omulewska 24/6, 04-128 Warszawa, Tel: (022) 810-86-89, Fax: (022) 810-89-08, http://www.mazowszeturystyka.org.pl/

- Mazowiecka Regionalna Organizacja Turystyki, ul. Ciołka 10a lok. 201, 221 (II piętro), 01-402 Warszawa, tel. 022 877 20 10, tel./fax 022 877 22 70, e-mail: biuro@mazowsze.mrot.pl



GMINY
Płock,
Gąbin,
Bodzanów,
Słupno,
Słubice,
Mała Wieś,
Brudzeń Duży,
Iłów,
Wyszogród,
Młodzieszyn,
Czerwińsk nad Wisłą,
Brochów,
Leoncin,
Zakroczym,
Czosnów,
Nowy Dwór Mazowiecki,
Jabłonna,
Łomianki,
Warszawa - Miasto Stołeczne,