Obszar leży na wysokości 94 - 173 m npm i obejmuje równoleżnikowy 80 km odcinek doliny Pilicy, powyżej ujścia do Wisły oraz dolinę Drzewiczki. Koryto Pilicy o szerokości 100-150 m meandruje. Występują tu licznie wysepki, łachy i ławice piasku oraz starorzecza w różnym stopniu sukcesji. Taras zalewowy jest częściowo zmeliorowany. W części południowo-zachodniej obszaru znajdują się Błota Brudzewskie, największe (kilkuset ha) torfowisko w dolinie - w znacznej części również zmeliorowane i osuszone. Koło miejscowości Promna występują ponad 16 ha kompleks eksploatowanego torfowiska z trofiankami. Cieki wodne stanowią 4,00 % terenu.
Od północy dolina kończy się skarpą o wysokości względnej do 20 m, miejscami porośniętą roślinnością kserotermiczną. Część południowa jest płaska, w większości porośnięta lasami łęgowymi z fragmentami starych dąbrów – jest to pozostałość „lasów spalskich". Najcenniejszy fragment lasu – mozaika siedlisk od boru świeżego poprzez lasy łęgowe do olsu jesionowego - znajduje się pomiędzy Gapinem i Grzmiącą. W okolicach Duckiej Woli znajduje się cenny kompleks lasów sosnowych z płatami drzewostanów liściastych z olszą i dębem - Majdan. W sumie lasy zajmują 33% powierzchni, w tym: lasy iglaste 20,00 %, lasy liściaste 7,00 %, lasy mieszane 5,00 %. Rozległe tereny otwarte - łąki i pastwiska zajmują 31,00 % obszaru, tereny rolnicze zajmują 25%, a zabudowane 2,00%.
Ostoja charakteryzuje się bogatą florą - stwierdzono tu występowanie 575 gatunków roślin naczyniowych, w tym rzadkie, zagrożone i prawnie chronione. Występuje tu 10 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej - od kserotermicznych po bagienne oraz 9 gatunków z Załącznika II tej Dyrektywy.
Pilica jest jedną z ważniejszych rzek w Polsce dla ochrony ichtiofauny (występuje tu 7 gatunków ryb z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej). Dolina od 1984 r. jest zasiedlona przez bobry, a od połowy lat 1990-tych przez wydry. Ostoja w znacznej części pokrywa się z ostoją ptasią o randze krajowej - OSOP Dolina Pilicy. Stwierdzono tu występowanie co najmniej 32 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt.

Dane zaktualizowano w 2009 r.

Obszar leży pomiędzy Inowłodzem a Ostrówkiem-Mniszewem i jest stosunkowo łatwo dostępny samochodem. Można tam dojechać drogą Warszawa – Kozienice przez Ostrówek i przez Warkę, drogą Warszawa – Radom do miejscowości Białobrzegi, drogą Grójec – Końskie do miejscowości Nowe Miasto nad Pilicą, drogą Rawa Mazowiecka – Inowłódz. Odcinkami można przejechać wzdłuż doliny np. drogą Tomaszów Mazowiecki – Inowłódz czy Wyśmierzyce – Warka. Do obszaru można dojechać również koleją linii Warszawa – Radom do stacji Warka czy linii Warszawa – Żyrardów – Myszków do stacji Rudki.
Turystyka ekologiczna: O atrakcyjności ostoi stanowią jej walory przyrodnicze.
Turystyka wypoczynkowa: obszar oferuje wszelkie formy wypoczynku związane z wypoczynkiem nad rzeką średniej wielkości.
Turystyka kwalifikowana: rowerowe piesza, kajakowa, konna, wędkarstwo, sporty wodne. Lasy spalskie słynęły z polowań, a samej Spale zlokalizowano ośrodek polskiej kadry sportowców.
Turystyka krajoznawcza: Najcenniejszym zabytkiem okolicy jest kościół św. Idziego w Inowłodzu. Romański kościół św. Idziego wystawił w roku 1082 Władysław Herman. Jest on murowany, zbudowany z kamienia polnego i przepięknie położony na skarpie doliny, nad Pilicą. Warte odwiedzenia są również ruiny zamku Kazimierza Wielkiego. Zamek zbudowany był na pagórku nad Pilicą w pierwszej połowie XIV wieku. we wsi Tomczyce pałac, ciekawe dwory i dworki znajdują się w Bielanach, Błędowie, Dańkowie, Gostomi, Jastrzębi, Rykałach, Sielcu, Tąkielach. Wszystkie są godne poznania.
W Warce trzeba zobaczyć Muzeum Puławskiego http://www.muzeumpulaski.pl/ i klasztor Franciszkanów z XVII wieku. W Poświetnem klasztor Filipianów z XVIII wieku. Atrakcją w miejscowości Gostomia jest przeprawa promowa przez rzekę. Od 2004 roku czynny jest prom w Domaniewicach koło Nowego Miasta i ścieżka rowerowo-turystyczna biegnącą skarpą nadpilicką.
Turyści korzystają z bazy hotelowej w Białobrzegach, Ośrodka Kolonijno-Wczasowego w Domaniewicach oraz usług gospodarstw agroturystycznych.

Do najpoważniejszych zagrożeń należą:

• zmniejszenie przepływu wód Pilicy, spowodowane przez Zbiornik Sulejowski wybudowany w 1973 r. Od tego czasu przepływ wody w rzece zmniejszył się o około 25%. Naturalne zalewanie doliny należy dziś do rzadkości, co ma wpływ na zmniejszenie nawodnienia doliny.
• obniżanie poziomu wód gruntowych oraz przesuszanie łąk i pastwisk.
• zmiana użytków zielonych na rolne,
• zabudowa rekreacyjna
• zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk, co uruchamia naturalną sukcesję roślinności krzewiastej i drzewiastej.
• zanieczyszczenia wód
• sporty i różne formy czynnego wypoczynku, uprawiane w plenerze
• wędkarstwo.

Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska w Łodzi i w Warszawie

Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego www.rotwl.pl

Lokalna Organizacja Turystyczna w Spale www.spala.pl

Mazowiecka Regionalna Organizacja Turystyczna, www.mrot.pl

Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, www.rotwl.pl

Lokalna Organizacja Turystyczna w Spale, www.spala.pl

Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków

WZR woj. Mazowieckiego

Zakład Ornitologii PAN, Gdańsk

Uniwersytet Łódzki